اهمیت کسب روزی حلال در زندگی تا آنجاست که تلاش انسان را در جهت کسب آن ضرورت می‌بخشد. وقتی اهمیت کسب روزی حلال مشخص شد، طبیعی است که انسان باید در جهت کسب آن دست به تلاشی بزند که معصومین (علیهم السلام) آن را معادل جهاد و شمشیر زدن در راه خدا دانسته‌اند.

 
نمی‌توان دست روی دست گذاشت و یکجا نشست تا رزق و روزی و برکت حلال خداوند، خود به دنبال انسان بیاید. اگر اندکی اعتقاد به «از تو حرکت و از خدا برکت» داشته باشیم، باید تلاش‌ها را دو چندان کرده و در مسیری گام برداریم که علاوه بر برطرف کردن موانع رسیدن روزی حلال، راه های سرازیر شدن روزی حلال به زندگی را نیز بشناسیم و به کار بندیم.
 
انسان باید به این نتیجه مهم دست یابد که هر چه بکارد، همان را درو خواهد کرد و تلاش نکردن در جهت به دست آوردن روزی حلال خداوند عواقب زیادی را به دنبال خواهد داشت. خدای متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَی» (۱)؛ « و برای انسان نیست مگر آن چیزی که برای به دست آوردنش تلاش کرده است». پس نمی‌توان این چنین پنداشت که روزی هر کسی توسط خدا مقدّر، مشخص و تقسیم شده است و تلاش در این زمینه کاری بیهوده است.
 
تلاش و حرکت انسانی در جهت کسب روزی حلال ممکن است دچار انحراف از مسیر اصلی و جاده مستقیم نیز شود. به عبارت واضح‌تر افراد در راه به دست آوردن رزق و روزی تلاش‌هایی از خود بروز می‌دهند، ولی گاهی از مسیری اقدام می‌کنند و یا به گونه ای عمل می‌کنند که نتیجه عکس دارد، در نتیجه روزی بر انسان بسته شده و یا تنگ می‌گردد. البته بعضی اوقات نیز خداوند متعال بندگان خود را با وسعت و تنگی در روزی می‌آزماید که این مسئله از موضوع این بحث خارج است.
 
اینک به برخی تلاش‌های مفید در جهت افزایش روزی از دیدگاه معصومین (علیهم السلام) اشاره می‌کنیم:
 
اولین تلاش مثبت انسان، نیکوکاری درباره دیگران خصوصاً خانواده خود می‌باشد. امام صادق (علیه‌السلام) در این زمینه می‌فرمایند: هر که با خانواده خود نیکوکار باشـد، روزیش زیاد می‌شود.(۲) 
امیر المؤمنین حضرت علی (علیه‌السلام) در همین رابطه می‌فرمایند: سختگیری، اخلاق را تباه می‌کند، آسان گیری (بر اهل و عیال و در معاملات) روزی‌ها را سرازیر می‌کند.(۳)
 
دیگر عامل افزایش رزق و روزی؛ پرداخت حقی است که خداوند متعال در قرآن کریم بارها در کنار اقامه نماز بر آن تأکید کرده است؛ یعنی پرداخت زکات. امام باقر (علیه‌السلام) در این زمینه می‌فرمایند:  زکات دادن روزی را زیاد می‌کند.(۴)
 
همچنین اکر انسان نیت خود را از هر ناخالصی پاک گرداند، در برابر بندگان خدا حسن نیت داشته باشد و در برابر خداوند نیز هر کاری را فقط برای رضای او انجام دهد؛ افزایش روزی را در زندگی خود خواهد داشت. از سخنان گهربار امیر المؤمنین حضرت علی (علیه‌السلام) است که: هر که خوش نیت باشد؛ روزیش زیاد می‌شود.(۵)
 
دیگر تلاش مثبت انسان که سبب افزایش روزی می‌شود؛ زیاد صدقه دادن است. با اینکه برخی کوته فکران پرداخت صدقه را نقصان در مال خود می‌بینند، ولی به فرموده پیامبر برگوار اسلام که می‌فرمایند: صدقه زیاد بدهید تا خداوند به شما روزی بدهد (۶)، صدقه سبب افزایش روزی می‌شود.
  
همان طور که اشاره شد تلاش‌های انسانی گاهی از مسیر درست خود خارج شده و اثر معکوس بر جای می‌گذارند و روزی را قطع و یا تنگ می‌کنند.
 
اولین و البته مهم‌ترین عامل ارتکاب گناه است. خروج از مسیر حلال و حرام خداوند و سرکشی بر ذات الهی و تمرّد از فرامینش، روزی را از انسان سلب می‌کند. امام باقر (علیه‌السلام) در این زمینه می‌فرمایند: «بنده گناه می‌کند و به سبب آن روزی از او زده می‌شود.»(۷)
 
تجاوز و تعدی به حقوق مردم از دیگر عوامل تنگی روزی است. کسی که حق الناس به گردن دارد تا زمانی که توبه نکند، روزی بر او حرام است. مطابق فرمایشات پیامبر بزرگوار اسلام «هر که حقی از حقوق برادر مسلمان خود را پایمال کند، خداوند برکت روزی را بر او حرام گرداند مگر آن که توبه کند» (۸)
 
دیگر عاملی که می توان یآن اشاره کرد؛ حرام خواری و انباشتن شکم از حرام است که این خود بنا به فرموده امام جعفر صادق (علیه‌السلام) روزی را از بین می‌برد: «حرام خواری زیاد، روزی را می‌برد. »(۹)
 
 
امید آن می‌رود بندگان خدا در مسیر تلاش‌های مثبت در جهت کسب روزی حلال گام برداشته تا روزی پاک و طیّب شامل حال آن‌ها شود.
______________________________________________
پی‌نوشت:
۱. نجم / ۳۹
۲. محمد بن کلینی، الکافی، ج ۵، ص ۷۸
۳. همان، ج ۶۹، ص ۴۰۸
۴. عبدالواحد آمدی، عزر الحکم، ص ۸۰۲
۵. البحار، ج ۹۶، ص ۱۴
۶. همان، ج ۱۰۳، ص ۲۱
۷. الکافی، ج ۲، ص ۲۰۷
۸. کریم فیضی تبریزی، الامالی صدوق.
۹. همان.