رسول اکرم(ص) فرمودهاند: «رجب ماه بزرگ خداست و هیچ ماهی در حرمت و فضیلت به پای آن نمیرسد و قتال با کافران در این ماه حرام است. آگاه باشید که رجب، ماه پروردگار است و شعبان، ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است و اگر کسی در ماه رجب حتی یک روز روزه بدارد، خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهی از او دور میگردد.»
از امام صادق(ع) نقل شده که حضرت محمد(ص) فرمودند: «رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصب» میگویند زیرا که رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته می‌شود. پس بسیار بگویید استغفر الله و اسئله التوبة.»
ماه رجب، به دلیل برخورداری از مزایای گوناگون و توجه به ابعاد معنوی آن، نامهای دیگری نیز دارد؛ نامهایی مثل ماه آمرزش خواهی (شهرُ الاستغفار)، ماه تک (رَجَبُ الفَرد) به دلیل تنها واقع شدن و جدا شدن آن از دیگر ماههای حرام، سرشار (رَجَبُ الاَصَبّ) به دلیل نزول سرشار رحمت الهی، ماه امیرمؤمنان (شهرُ امیرِالمؤمنین)، ریسمان الهی و اَصَمْ یعنی برخوردار از فضیلتهای بسیار.
رجب، ماه طلوع خورشیدان ولایت
ماه رجب، از ماههای بزرگی است که طلوع سه امام معصوم، امام علی(ع)، امام محمد باقر(ع) و امام جواد(ع) را در آن نمایان و شروع بزرگ‌ترین جنبش تاریخ بشری، یعنی برانگیخته شدن پیام‌آور مهر و محبت، محمد مصطفی(ص) برای هدایت و سعادت انسانها، در آن اتفاق افتاده است. یاد و نام پیشوایان شهید این ماه، حضرت امام موسی کاظم(ع) و امام هادی(ع) و نیز پیام‌آور کربلا، زینب کبری(س) گرمابخش دلهای مؤمنان است و نیمه‌ی رجب هم، پذیرای معتکفان کوی دوست و شاهدِ خلوتِ مشتاقان یار است.
لیلة‌الرغائب یا شب آرزوها
از جمله شب‌های بزرگ و با عظمت ماه رجب، شب جمعه‌ی اول این ماه است.
از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که فرمودند: «از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است که فرشتگان آن را «لیله‌الرغائب» می‌نامند. این نام‌گذاری به این جهت است که هنگامی که مقداری از شب گذشت، هیچ فرشته‌ای در آسمان‌ها و زمین نمی‌ماند مگر این‌که در کعبه و اطراف آن جمع می‌شوند.»
واژه‌ی «رغائب» جمع «رغیبه» به معنای چیزی که مورد رغبت و میل است و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان می‌باشد. بنابراین معنای اول «لیله‌الرغائب» یعنی شبی که میل و توجه به عبادت و بندگی در آن فراوان است و بندگان خوب و شایسته‌ی خداوند در این شب تمایل زیادی به رفتن به در خانه‌ی خداوند و ارتباط و انس با معبود خویش دارند.
بنا بر معنای دوم، «لیله‌الرغائب» یعنی شبی که در آن عطا و بخشش خداوند فراوان است و بندگان مخلص خداوند با روی آوردن به بارگاه قدس ربوبی و خاکساری در برابر عظمت حق، شایسته‌ی دریافت انعام و عطا و بخشش بی‌کرانه‌ی حق می‌گردند.
پاداش شب آرزوها
شیخ‌المحدثین، عباس قمی در کتاب شریف مفاتیح‌الجنان درباره‌ی این شب می‌نویسد: «بدان که شب جمعه‌ی اول ماه رجب را لیله‌الرغایب گویند و از برای آن عملی از حضرت رسول(ص) با فضیلت بسیار وارد شده که سیّدبن طاووس در کتاب اقبال و علامه مجلسی در اجازه نبی زهره آن را نقل کرده‌اند.»
از جمله فضیلت‌هایی که برای آن برشمرده‌اند این‌که به سبب شرافت این شب، گناهان بسیار از کسانی که اعمال خاصی را انجام دهند آمرزیده می‌شود.
از جمله اعمال این شب، نمازی است که اگر شخص آن را به جا آورد، پس از مرگ هنگامی که در قبر گذاشته شود، خداوند تبارک و تعالی ثواب نمازش را به سوی او به بهترین صورت می‌فرستد تا همدم او شود و او را از تنهایی بیرون آورد.
این شخص با روی گشاده و درخشان و زبانی شیوا و فصیح به او می‌گوید: «ای حبیب و دوست من! بشارت باد تو را که از هر شدت و سختی نجات یافتی.»
میّت می‌پرسد: «تو کیستی؟ به خدا سوگند که من چهره‌ای بهتر از روی تو ندیده‌ام و کلامی شیرین‌تر از کلام تو نشنیده‌ام و بویی بهتر از بوی تو نبوییده‌ام.»
آن شخص می‌گوید: «من ثواب آن نمازم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی. امشب نزد تو آمده‌ام تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور رستاخیز دمیده می‌شود، من در عرصه‌ی قیامت، سایه بر سر تو خواهم افکند. پس خوشحال باش که هرگز خیر از تو معدوم نخواهد شد.»
اعمال شب لیله‌الرغائب
شیخ عباس قمی درباره‌ی چگونگی اعمال این شب می‌نویسد: «روز پنجشنبه‌ی اول آن ماه را روزه می‌داری. چون شب جمعه داخل شود، مابین نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز می‌گذاری؛ هر دو رکعت به یک سلام و در هر رکعت از آن یک مرتبه حمد و سه مرتبه اِنّا اَنْزَلْناهُ و دوازده مرتبه قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ می‌خوانی و چون فارغ شدی از نماز، هفتاد مرتبه می‌گویی: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الاُْمِّیِّ وَعَلی آلِهِ». پس به سجده می‌روی و هفتاد مرتبه می‌گویی: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوحِ» پس سر از سجده برمی‌داری و هفتاد مرتبه می‌گویی: «رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِیُّ الاَعْظَمُ» پس باز به سجده می‌روی و هفتاد مرتبه می‌گویی: «سُبُّوحٌ قُدّوُسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوحِ» پس حاجت خود را می‌طلبی که انشاءالله برآورده خواهد شد.»
منابع:
1- مفاتیح‌الجنان، شیخ عباس قمی.
2- سایت شیعه نیوز.
