همه دعاها حتما اجابت می‌شوند
همانطور که در مطالب قبل گفتیم یکی از فواید دعا اجابت است که باید به آن یقین داشت. اما بسیار سوال می‌شود که چرا دعاهای ما اجابت نمی‌شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت در منابع دینی بسیار آمده که دعا و اجابت رابطه معیت با هم دارند یعنی اجابت همراه و دنباله رو دعاست. رسول خدا در فرمایشی به امام علی علیه السلام می‌فرمایند: ای علی تو را وصیت می‌کنم به دعا کردن همانا آن با اجابت همراه است.(۱) همانطور که اگر دستتان را در آب فرو ببرید حتما تر خواهد گشت، اگر دعا بکنیم نیز حتما اجابت می‌گردد. در واقع تری دست نتیجه فرو بردن آن در آب است. از وجود چنین رابطه همراهی معلوم می‌شود که اگر اولی نباشد دومی اتفاق نمی افتد مثلا اگر دست را در آب فرو نبریم خیسی اتفاق نمی افتد به همین دلیل است که در مطالب گذشته آمد که اگر دعای شما نباشد خداوند به شما توجه نمی‌کند، چرا که دعا جلب توجه مهربانانه خداوند است واجابت هم نتیجه آن که توجه است می باشد.
بنابراین اگر دعا، دعای حقیقی باشد اجابت می‌شود؛ پس چرا گاه دعاهای ما اجابت نمی‌شوند؟
دعاها به پنج صورت اجابت می‌شوند
در پاسخ به این سوال باید گفت که با استفاده از دو حدیث (۲) از رسول خدا معلوم می‌شود که دعا به پنج صورت اجابت می شود:
۱- آن چه در خواست نموده‌ایم در دنیا بدون تأخیر زمانی زیادی اجابت می‌شود.
۲- آن چه در خواست نموده ایم در دنیا اما با تأخیر و در زمان بهتری اجابت می‌شود.
۳- اگر مقدر بوده که اتفاق بدی برای ما بیفتد، دور می‌شود.
مثلا شما برای خوب شدن سرما خوردگی فرزندتان دعا می‌کنید اما خداوند تصادفی را که مقدر بوده برای او اتفاق بیفتد از او دور می‌نماید.
۴- پاداش و ارتقای مرتبه در آخرت برای شخص دعا کننده در نظر گرفته می‌شود.
۵- گناهانی از دعا کننده پاک می‌شود، در واقع از سقوط مرتبه او در زندگی ابدی جلوگیری می‌شود.
با کمی دقت در میابیم که کم ارزش ترین شکل اجابت آن است که آنچه خواسته ایم در همان زمان دخواه اجابت شود و سه شکل آخر برای بندگان خاص خداوند اتفاق می‌افتد. چرا که زندگی ما در این دنیا خوابی بیش نیست(۳) و آنچه اهمیت دارد زندگی ما در جهان باقیست.
ارکان دعا
در دعا سه رکن وجود دارد؛ خود دعا، دعا کننده و کسی که مورد دعا قرار می‌گیرد که این سه باید شرایطی داشته باشند؛ به شرایط دعای حقیقی و شرایط فرد دعاکننده در ادامه خواهیم پرداخت، شاید گمان کنیم که مورد سوم خداوند است و شرایطی هم ندارد؛ اما باید در این مورد هم بسیار دقت کرد؛ در حدیثی که در ادامه خواهد آمد امام می‌فرمایند: «کسی را می‌خوانید که نمی‌شناسید!» در مورد عدم معرفت صحیح از او و ترسیم خدایی که چندان شبیه پروردگار یگانه نیست در ذهن کوچک خود، در ادامه صحبت خواهیم کرد.
شرایط دعای حقیقی
۱- خواسته معقول و منطقی باشد، یعنی غیر ممکن نباشد.
۲- آن چه مورد تقاضاست به ضرر دعا کننده نباشد.(۴)
۳- آن چه مورد درخواست است از مرحله امضا و تأیید نهایی نگذشته باشد.
شرایط فرد دعا کننده
۱- شناخت و معرفت خداوند
در حدیثی از پیامبر (درود خداوند بر او باد) آمده است: «اگر خداوند را آن چنان که باید می‌شناختید با دعای شما کوه‌ها نابود می‌شدند.(۵) امام صادق(ع) نیز در پاسخ به این که چرا دعایمان اجابت نمی‌شود فرموده اند: برای آن که کسی را می خوانید که نمی‌شناسید و چیزی می‌خواهید که حقیقت آن را درک نمی‌کنید)(۶). بنابراین اگر این شناخت درست نباشد رکن سوم هم حقیقی نیست، مثلا شما خداوندی را در ذهن خود ترسیم کرده‌اید که خیلی هم مهربان و بخشنده نیست، یا تصور انجام بعضی کارها از طرف او در ذهن ما غیر ممکن است، یا مثلا قهار بودن و عذابش را خیلی جدی نمی‌گیریم، اینجاست که توحید بسیاری از ما دارای اشکالهای اساسی است و اگر با این تصور به دیار باقی بشتابیم شاید موحد نباشیم!
شاید علت این که در دعاهای رسیده از معصومین(ع) به جای اینکه مستقیم آنچه مورد تقاضاست را بخواهند به حمد و ثنا و در واقع مرور مباحث معرفتی و توحیدی می‌پردازند نیز همین تحقق رکن سوم( خدایی حقیقی ) و رعایت ادب دعاست.
۲- ایمان و اخلاص
در حدیث قدسی آمده است که مردی چهل شب عبادت کرد و سپس چیزی از خداوند درخواست نمود ولی اجابت نشد، به حضرت عیسی(ع) شکایت برد، عیسی از خداوند درباره آن پرسید، خداوند فرمود: او از غیر راهش وارد شده ؛ چرا که او مرا می خواند ولی در قلبش نسبت به تو شک و تردید دارد. پس اگر در این حال آن قدر دعا کند که نفسش قطع و انگشتانش جدا شوند هرگز دعایش را اجابت نخواهم کرد.(۷)
در روایات دیگر آمده که بعضی از علتهای تأخیر اجابت آن است که بنده به مقام استیصال و عجز برسد و یقین کند که خودش و دیگران از برآورده کردن خواسته اش ناتوان هستند. پس شاید تأخیر در اجابت بهانه‌ای برای رشد ایمان باشد.
۳- بندگی و تسلیم بودن حقیقی
یکی از شرایط اجابت دعا آن است که شخص، مسلمان و بنده خداوند باشد و نه بنده خواهش‌های نفسانی خود. (اسلام یعنی تسلیم امر خدا بودن)(۸)
ادامه دارد...
_____________________________________________
پی‌نوشت:
(۱) وسایل الشیعه، باب دعا، حدیث ۱۸
(۲) وسایل الشیعه، باب دعا، حدیث ۸ و ۹
(۳) مردم خوابند وقتی مردند بیدار می شوند.()
(۴) اشاره به آیه ۲۱۶ سوره بقره
(۵) تفسیر المیزان.جلد ۳.صفحه ۵۸.ذیل آیه ۱۸۶ سوره بقره
(۶) تفسیر صافی. ذیل آیه ۱۸۶ سوره بقره
(۷) کلمة الله. حدیث ۳۹۱. به نقل از کافی.
(۸) غررالحکم،علی(ع) حدیث ۱۹۵۷
